Wat zegt de wet over Sociale veiligheid?
De wetgeving rondom sociale veiligheid is in Nederland helder geregeld en vormt de basis voor een veilige werkomgeving waarin werknemers zich gerespecteerd en beschermd voelen. In Nederland ben je als werknemer verplicht een goede werknemer te zijn en als werkgever om een goede werkgever te zijn. Maar wat staat er dan precies in de wet? Deze kennisbank artikel biedt een overzicht van de belangrijkste wettelijke kaders die werkgevers moeten kennen en naleven.
Het Belang van Sociale Veiligheid op de Werkvloer
Sociale veiligheid gaat verder dan alleen fysieke veiligheid. Het behelst een werkomgeving waarin werknemers vrij zijn van intimidatie, pesten, discriminatie, seksuele intimidatie, agressie en geweld. Een sociaal veilige werkomgeving draagt bij aan het welzijn van werknemers, vermindert ziekteverzuim en verhoogt de productiviteit. Bovendien hebben werkgevers een wettelijke plicht om hier actief aan te werken.
Wetgeving sociale veiligheid: Arbowet
De Arbowet vormt de hoeksteen van de Nederlandse arbeidsomstandighedenwetgeving. In de Arbowet (artikel 3, lid 2,) staat het volgende over ‘psychosociale arbeidsbelasting’: ‘De werkgever voert, binnen het algemeen arbeidsomstandighedenbeleid, een beleid gericht op voorkoming en indien dat niet mogelijk is beperking van psychosociale arbeidsbelasting.’
De wetgever verstaat onder PSA: agressie en geweld, pesten, discriminatie, intimidatie en seksuele intimidatie en werkdruk in de arbeidssituatie die stress teweegbrengen (Hoofdstuk 1, artikel 1.3.e).
In artikel 1 van de Arbowet wordt stress gedefinieerd als: ‘een toestand die als negatief ervaren lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft’ (Hoofdstuk 1, artikel 1.3.f).
Als het daarbij gaat om sociale veiligheid zijn de eerste 5 onderdelen van PSA van belang. Werkdruk valt dus niet onder ‘ongewenste omgangsvormen’, de andere 5 wel. Deze 5 zijn het werkterrein van de vertrouwenspersoon, veel organisaties stellen een vertrouwenspersoon aan als onderdeel van hun PSA beleid. Daarmee ben je er natuurlijk nog niet. Ook werken aan beleid, cultuur en gedrag horen daarbij.
Wetgeving sociale veiligheid: Arbobesluit
Het Arbobesluit werkt de Arbowet verder uit en geeft concrete handvatten voor de praktijk. In het Arbobesluit hoofdstuk 2, afdeling 4 staat in het eerste lid van artikel 2.15: ‘Indien werknemers worden of kunnen worden blootgesteld aan psychosociale arbeidsbelasting worden in het kader van de risico-inventarisatie en -evaluatie, bedoeld in artikel 5 van de Arbowet, de risico’s ten aanzien van psychosociale arbeidsbelasting beoordeeld en worden in het plan van aanpak, bedoeld in artikel 5 van de Arbowet, met inachtneming van de stand van de wetenschap maatregelen vastgesteld en uitgevoerd om psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen of indien dat niet mogelijk is te beperken.’
Lid 2 van art 2.15 stelt het volgende: ‘aan werknemers die arbeid verrichten waarbij gevaar bestaat voor blootstelling aan psychosociale belasting wordt voorlichting en onderricht gegeven over de risico’s voor psychosociale arbeidsbelasting alsmede over de maatregelen die er op zijn gericht die belasting te voorkomen of te beperken.’
Dit betekent in de praktijk dat werkgevers verplicht zijn om een Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) uit te voeren waarin ook psychosociale risico’s worden meegenomen. De RI&E moet getoetst worden door een gecertificeerde arbodienst en regelmatig worden geactualiseerd.
Overige wetgeving sociale veiligheid
Naast de Arbowet en het Arbobesluit speelt ook het Burgerlijk Wetboek een belangrijke rol. En dan nog het Burgerlijk Wetboek Artikel 7:658 lid 1 ‘De werkgever heeft een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving, waaronder mede de verplichtingen vallen die de werkgever op grond van de Arbeidsomstandighedenwet heeft.
De werkgever moet maatregelen treffen en aanwijzingen verstrekken die redelijkerwijs nodig zijn om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.
De werkgever is aansprakelijk voor schade die de werknemer in uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij de werkgever aantoont dat hij zijn zorgverplichting op grond van lid 1 is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.’
Daarnaast geldt Burgerlijk Wetboek Artikel 7:611 ‘De werkgever is aansprakelijk voor schade wegens handelen in strijd met goed werkgeverschap.’
Deze artikelen maken duidelijk dat werkgevers niet alleen preventieve maatregelen moeten treffen, maar ook aansprakelijk kunnen worden gesteld als er iets misgaat.
Toekomstige Ontwikkelingen
Op dit moment ligt er een wetsvoorstel bij de Eerste Kamer om voor organisaties vanaf 10 medewerkers een vertrouwenspersoon verplicht te maken. Voor organisaties vanaf 50 personen is het nu al verplicht een klokkenluidersregeling te hebben. Deze ontwikkelingen tonen aan dat de wetgever steeds meer waarde hecht aan sociale veiligheid op de werkvloer.
Praktische Implementatie
Het naleven van deze wetgeving vraagt om een gestructureerde aanpak: ontwikkel beleid, train medewerkers, stel een vertrouwenspersoon aan, voer regelmatig RI&E’s uit en zorg voor heldere procedures bij incidenten.
Heb je hulp nodig bij het doorvertalen van de wetgeving rondom sociale veiligheid voor jouw organisatie? Neem dan even contact met me op!
