Wettelijk kader: Waarom organisaties een vertrouwenspersoon nodig hebben
Het is op dit moment in Nederland nog niet zo dat het verplicht is om een vertrouwenspersoon te hebben als organisatie. Dat wetsvoorstel ligt nog in de eerste kamer. Maar, Nederlandse organisaties hebben wel wettelijke verplichtingen om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Deze verplichtingen vormen de basis waarop de functie van vertrouwenspersoon rust. Het gaat om twee belangrijke pijlers: de sociaal veilige werkomgeving en de integere organisatie.
Burgerlijk Wetboek: Goed werkgeverschap
Het Burgerlijk Wetboek speelt een belangrijke rol in het Nederlandse werk. Gelukkig hoeven we ons daar meestal niet mee bezig te houden. Maar als je het als organisatie niet goed geregeld hebt, kan je daar wel op aangesproken worden, bijvoorbeeld door de Arbeidsinspectie. In het Burgerlijk Wetboek staan een aantal belangrijke zaken, die de fundamenten voor de verhouding tussen werkgever en werknemer regelen. Artikel 7:611 BW stelt dat werkgever en werknemer verplicht zijn zich als een goed werkgever en goed werknemer te gedragen. Hoewel de wet niet precies definieert wat “goed” is, biedt dit artikel een kapstok voor veel situaties rondom gewenst en ongewenst gedrag. Artikel 7:658 lid 1 BW verplicht de werkgever ervoor te zorgen dat de werkomgeving veilig is. Dit omvat niet alleen fysieke veiligheid, maar ook psychosociale risico’s zoals werksfeer en werkdruk. De werkgever is aansprakelijk voor schade die de werknemer lijdt in de uitoefening van zijn werk.
Arbeidsomstandighedenwet: Preventie van psychosociale problemen
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) bevat concrete verplichtingen voor alle werkplekken, inclusief verenigingen, stichtingen en flexwerkers. Waar gaat het dan precies over? Hier zijn de belangrijkste artikelen:
- Artikel 3.2: Werkgevers moeten beleid voeren gericht op het voorkomen of beperken van psychosociale arbeidsbelasting (PSA)
- Artikel 5: Verplichte risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) inclusief plan van aanpak
- Artikel 13: Aanstelling van minimaal één preventiemedewerker
Het Arbobesluit en Arboregeling
- Artikel 2:15 Arbobesluit specificeert dat PSA-risicobeoordeling onderdeel moet zijn van de RI&E
- Maatregelen moeten worden vastgesteld en uitgevoerd – een vertrouwenspersoon kan een van deze maatregelen zijn
- Voorlichting over PSA-beleid aan medewerkers is verplicht
- Regelmatige evaluatie en bijstelling van het beleid
Wet bescherming klokkenluiders: Integriteit borgen
Voor organisaties met meer dan 50 werknemers geldt de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk). Deze wet vereist dat er een aantal zaken geregeld zijn:
- Er moet een meldprocedure voor vermoedens van misstanden
- Intern meldpunt voor veilige melding
- Onafhankelijk onderzoekspunt voor ontvankelijke meldingen
- Verspreiding van de meldprocedure aan alle werknemers
- Instemming van OR/personeelsvertegenwoordiging
Een misstand is iets anders dan wat we normaliter onder ongewenst gedrag beschouwen. Het gaat dan om;
- Schending van Europees recht op specifieke gebieden (overheidsopdrachten, financiële diensten, etc.)
- Handeling waarbij maatschappelijk belang in het geding is door schending van wettelijke voorschriften
- Gevaar voor volksgezondheid, veiligheid, milieu of openbare dienst
Dit valt ook onder het vakgebied van de vertrouwenspersoon.
Sectorspecifieke wetgeving
Voor een aantal sectoren als onderwijs en zorg gelden specifieke regels. Ook de Rijksoverheid heeft de vertrouwenspersonen een specifieke rol gegeven.
Waarom een vertrouwenspersoon de oplossing is
Een vertrouwenspersoon helpt organisaties te voldoen aan deze wettelijke verplichtingen door de drie functies van een vertrouwenspersoon: het opvangen en ondersteunen van medewerkers bij het ervaren van ongewenst gedrag (curatieve functie) en het ondersteunen bij het voorkomen van ongewenst gedrag (preventieve functie). Daarnaast heeft de vertrouwenspersoon de taak om het management gevraagd en ongevraagd te adviseren over dit onderwerp (signaleringsfunctie).
Curatieve functie
- Opvang van medewerkers met problemen
- Begeleiding bij het zoeken naar oplossingen
- Vertrouwelijke sparringpartner
Preventieve functie
- Vroege signalering van problemen
- Voorlichting over gewenst gedrag
- Bijdrage aan veilige organisatiecultuur
Signaleringsfunctie
- Advisering management over risico’s
- Rapportage over trends en ontwikkelingen
- Input voor beleidsverbetering
Conclusie
De Nederlandse wetgeving verplicht organisaties actief bij te dragen aan een veilige en integere werkomgeving. Een vertrouwenspersoon is een praktische en effectieve maatregel om aan deze verplichtingen te voldoen, risico’s te beperken en de organisatie te beschermen tegen juridische en reputatieschade.
Het aanstellen van een vertrouwenspersoon is dus niet alleen een goede praktijk, maar draagt bij aan het invullen van de wettelijke verplichting rondom het voorkomen of verminderen van Psychosociale arbeidsbelasting. Wil je meer weten over de wet en wat dat voor jouw organisatie betekent? Neem dan even contact op.